කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයට කියන්නේ ඓතිහාසික වශයෙන් ගොඩක් වැදගත් කරුණු රාශියකට හිමිකම් කියන පුරවරයක්. කුරුණෑගල කිව් පමණින් මතක් වෙන්නේ ඓතිහාසික ඇතුගල් විහාරය. ඉතින් මේ පුරවරයේම ටිකක් ඈතින් තියෙන කටුපොත පැත්තට ගමන් බිමන් විස්තරයක් ගෙන එන්න කල්පනා කලා. ඒ තමයි තිස්සව රජමහා විහාරය. කටුපොත ඉඳන් තිස්සව කොස්දෙණිය පාරේ ගියා නම් මේ අපූර්ව විහාරස්ථානයට යන්න පුළුවන්.
ගම ගැන අපූර්ව වගේම ගොඩක් පැරණි ඉතිහාස කතාවක් තියෙනවා. ජනප්‍රවාදයේ කියැවෙන්නේ මෙන්න මෙහෙමයි. විජය රජු සමඟ පැමිණි පිරිසේ සිටි රජුගේ අගමැති තනතුර දරාපු උපතිස්ස සෙනෙවියා පදිංචි වුන ගම අද තිස්සව ලෙස ප්‍රසිද්ධ වුනාලු. මේ පන්සල නම් නිර්මාණය වෙලා තියෙන්නේ වලගම්බා රජ දවස කියලයි කියන්නේ. මීට අවුරුදු 7කට පමණ ඉහත පුරා විද්‍යා සමීක්‍ෂණ වලින් ලංකාවේ චෛත්‍ය තුන වුන ශාරීරික, පාරිභෝගික, උද්දේචිත කියන තුනම ඉතා කුඩා භූමියක තියෙන්නේ මේ පන්සලේ ගල මුදුනේ කියලයි කියන්නේ.
ගල මුදුනේ අනුරාධපුර යුගයේ චෛත්‍යයක් තිබෙනවා. තවත් චෛත්‍යයක නටඹුන් පහල තිබෙන අතර එයද අනුරාධපුර යුගයට අයත් වෙනවා කියලයි කියන්නේ. එහි පේසා වලලු සඳහා ගඩොල් රවුම් හැටයෙන්ම පුච්චා සකස් කරල තිබීම තවත් විශේෂත්වයක්. විහාරගෙය එකට බැඳි වියන් දෙකකින් සමන්විතයි. දෙකම තියෙන්නේ ගල යට. ඒ වගේම ගල කටාරම් කොටල විහාරය වැසිදියෙන් ආරක්‍ෂා කරල තියෙනවා. විශාල විහාරය අනුරාධපුර යුගයේ නිර්මාණය කර ඇති අතර කුඩා විහාරය කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජ දවස වැලිවිට සරණංකර ස්වාමීන් වහන්සේගේ නියමයෙන් නිර්මාණය කර ඇති බව ඉතිහාසයේ සඳහන් වෙනවා.
කඳු අතර ඇති සානුවේ තවත් කටාරම් කොටන ලද ගල් ගුහා ක් පමණ වනාන්තරයට යටවී ඇති බවයි වාහාරස්ථානයේ ප්‍රධාන ස්වාමීන් වහන්සේ වුන මුගුණුවටවන සිද්ධත්ත ස්වාමීන් වහන්සේ පවසන්නේ. සරණංකර ස්වාමීන් වහන්සේගේ කාලයේ තිබූ තල්පත් ආදිය තවමත් සුරැකිව ඇති බවයි පවසන්නේ. වනාන්තරයේ බෝධින් වහන්සේ නමකුත් සිතුවම් කල ගල් ගුහාවකුත් ඇති බව විහාරාධිපති ස්වාමීන් වහන්සේ පවසනවා. නමුත් දැන් නම් යන්න බැරි තරම් වනාන්තරය වැවිලා තියෙනවාලු.
කීප වරක් ඒවා බලන්න යන්න මාර්ග ප්‍රතිසංස්කරණය කරන්න හැදුවත් සාර්ථක වෙලා නෑ ආයෙත් වනාන්තරයට යටවෙන නිසා. ගල් අතුරලා ගස් කොලන් විනාශ නොකර එයින්ම වියන සෑදෙන අයුරින් මාර්ග සකස් කරල වන්දනාකරුවන්ට බලන්න යන්න දෙන්න කැමති වුනත් ඒ තරම් දෙයක් කරන්න පුරා විද්‍යා එකෙන් සහයෝගය දක්වන්නේ නැහැ කියලයි කියන්නේ.
