ISON ධූමකේතුව

මේ දිනවල වැඩිපුරම තාරකා විද්‍යාඥයන් අතරේ කතාබහට ලක්වෙන මාතෘකාවක් විදිහට අයිසන් (ISON) ධූමකේතුව හඳුන්වන්න පුළුවන්. තරෙකා විද්‍යාඥයින් මෙය ශතවර්ශයේ ධූමකේතුව විදිහටත් සලකනවා. සම්මත තාරකා නාමකරණය අනුව C/2012 S1 විදිහට දක්වන්න පුළුවන්. 2012 සැප්තැම්බර් 21 වනදා මුලින්ම මෙය සොයැගනු ලැබුවේ අන්තර්ජාතික ප්‍රකාශ විද්‍යාත්මක ජාලය (International Scientific Optical Network) නම් ආයතනයේ රුසියන් තාරකා විද්‍යාඥයින් දෙදෙනෙකු වන විටාලි නෙවස්කි (Vitali Nevaski) හා ආර්ටියොම් නොවිචොනොක් (Artyom Novichonok) විසිනුයි. එම ආයතනයට ගෞරවයක් විදිහට එය අයිසන් යන නමින් ප්‍රසිද්ධියට පත්වුනා.
මෙම ධූමකේතුව පිලිබඳ විවිධ මත පලකල අතර සියළු තාරකා විද්‍යාඥයින් මෙය පිලිබඳ අවධානයෙන් පසුවුනා. කලක් තිස්සේ බලාසිටි අයිසන් ධූමකේතුව 2013 නොවැම්බර් මාසය වෙද්දී පෘඨිවියේ කක්‍ෂයට ඇතුළුවුනා. ඒ නිසා දැන් තාරකා විද්‍යාඥයින්ට පහසුවෙන් මෙය ඡායාරූපගත කරන්න වගේම පියවි ඇසින් දකින්නත් හැකියාව ලැබිලා තියෙනවා. නොවැම්බර් 20න් පස්සේ ශ්‍රී ලංකාවාසීන්ට පාන්දර 4.30ට විතර නැගෙනහිර අහසේ කන්‍යා රාශියට (Virgo) අයත් දීප්තිමත් තාරකාව වන ස්පිකා (Spica) නම් තාරකාව අසල දකින්න පුළුවන්. අයිසන් ධූමකේතුව තම කක්‍ෂෙය් තවදඅරටත් යද්දී හිරුගේ රශ්මිය නිසා දීප්තිමත්ව දිලිසෙනු දැකිය හැකි බව පැවසෙන අතර මෙය දෙසැම්බර් මුල සති දෙකක කාලයක් අපට දැකිය හැකි වෙනවා.
2013 නොවැම්බර් 28 වනදා පමණ වන විට හිරුගේ පෘෂ්ඨයෙන් කිලෝමීටර 1,165,000ක් පමණ දුරින් තිබෙන මෙය කිලෝමීටර කීපයක විශ්කම්භයෙන් යුක්ත වෙනවා. මෙහි වේගය පැයට කිලෝමීටර 1,360,000 පමණ වන බවට විස්වාස කරනවා. මේ සියවසේ අවසන් ධූමකේතුව වන මෙය තව තවත් හිරුට ලඟාවෙද්දී වේගය වැඩිවන අතර හිරුගේ රශ්මිය නිසා හා ඇකිවන ඝට්ඨනය නිසා මෙය පුපුරා යා හැකි බවටත් අනාවැකි පලකෙරෙනවා. කෙසේ වෙතත් මෙය පුපුරා ගියහොත් එහි බලපෑම පෘථිවිවාසීන්ටත් ඇතිවිය හැකි බව තාරකා විද්‍යාඥයින්ගේ මතයයි.

මගේ ගමන් බිමන් පනස් එක්වන කොටස - උදයගිරිය රජමහා විහාරය - උහන

අම්පාර උහන සිට කිලෝමීටර කීපයක් නුවර පැත්තට වෙන්න කුඹුරු යායක් මැද තියෙන පන්සලක් තමයි උදයගිරිය රජමහා විහාරය කියන්නේ. පැරණි චෛත්‍යය කුඹුරු යාය මැද විරාජමානව තිබුනත් පාසි හා මඩ නිසා දුර්වර්ණ වෙලා තියෙනවා.
පරාක්‍රම බාහු රජ හා සුගලාදේවිය අතර බටහිර සටනේදී මේ ප්‍රදේශය සොල්දාදුවන් පලමු සටන් සිදුවුන ප්‍රදේශය විදිහට විස්වාසයක් පවතිනවා. අවට ඇති ගල්කණු හා පුරාතන සලකුණු අනුව මෙම ප්‍රදේශය විශාල වශයෙන් පැතිර තිබූ බව කිව හැකිය. කැටයම් කල ගලුකුළුණ වල ලියැවුන සෙල්ලිපි අනුව පන්සල අවට භූමිය දහවන සියවස රජකල උදය රජුගේ සෙන්පති දෙදෙනකු විසින් බදුසහන වශයෙන් දෙන ලද්දක් යැයි කිව හැක.
 
නටඹුන් ලෙස හමුවූ ආසනඝර දෙකක් හා බුදු පිලිමයක් එකට බුදුන්ට කුල වැඳුම් පිදුම් පෙන්වන අතරම තිබු කොරවක්ගල් හා අනේ නිර්මාණයන් අතීතයේ පෞඩ නිර්මාණයන්ගේ විභූතිය පිලිඹිඹු කරයි. කුඩා ගල් පර්වතයක් මත පිහිටි බුදුන්ගේ හිඳි පිලිමයකි. එය පාමුල ඇති සංකීර්ණව නිර්මිත නෙලුම් මලකි. පිලිමයේ වැඩි ප්‍රමාණයක් විනාශ වෙමින් තිබුනද තමවත් අතීත කලාකරුවාගේ දක්‍ෂතාව මනාව පෙන්වයි. එක හා සමාන සරළව පිලිවෙලකට සිටුවන ලද අඩි අටක් පමණ උස ගල්කණු අතිතයේ තිබූ සංඝාවාසයක නටඹුන් යැයි සැලකිය හැක. මෙහි ක්‍රමය අනුව ක්‍රිස්තු පූර්ව තුන්වන සියවසේ සිට පලමු සියවසට අදාල නිර්මාණ ශිල්පය පෙන්වයි. තවද විස්වාසයන් අනුව මෙය උදනගිරි නමින් උහන ප්‍රදේශය පුරා පැතිර තිබු බවත් සියළු ඉගැන්වීම් හා වෙදහෙද කම් කල ස්ථානයක් බවත් නැගෙනහිර රාජධානියේ බිඳ වැටීමත් සමඟ වනාන්තරයට යටවී ඇති බවත් සැලකේ.